Verduurzaming organiseren vanuit de kracht van de burger
22 november 2022
“Als je wil dat inwoners van Den Haag hun woningen en leefstijl verduurzamen, dan moet je eerst naast de bewoners gaan staan” stelt Joris Wijsmuller, sinds 1 juli directeur van Duurzaam Den Haag. Een van de belangrijkste successen van deze organisatie vindt hij de focus op burgerparticipatie. “Je kan bewoners niet dwingen om te verduurzamen.” Vervolgt hij. “Je moet begrijpen wat bij hen speelt en hen ondersteunen om zelf actie te ondernemen op een manier die bij hen past.”
Duurzaam Den Haag heeft in het bijna10-jarige bestaan steeds beter de weg gevonden bij het vervullen van hun rol. De ‘buitenboordmotor’ van de Gemeente op gebied van bewonersparticipatie bij duurzaamheid, noemt Joris die rol. In de loop der tijd heeft de organisatie zich ontwikkeld tot een stevige partner voor de Gemeente, projectontwikkelaars en burgers.
17 samenhangende Sustainable Development Goals
“Zoals de SDG’s ook impliceren, staan die 17 doelen niet op zich: ze zijn allemaal met elkaar vervlochten.” Licht Joris toe. “Als we onze stad willen verduurzamen betekent dat dat álle inwoners mee moeten (kunnen) doen. Dus ook inwoners met een kleine portemonnee die in een sociale huurwoning wonen. Deze mensen hebben vaak veel urgentere problemen dan duurzaamheid die hun aandacht opeisen. Je ziet dan dat je ook met armoede (SDG 1) en welzijn (SDG3) te maken hebt. Dit moet eerst aangepakt worden om duurzaamheid bij deze mensen op de radar te krijgen.”
Als belangrijk succesverhaal noemt Joris de ontwikkelingen in Molenwijk. Daar begon het team van Duurzaam Den Haag door aan te sluiten bij bewonersbijeenkomsten die er al waren. Wij zijn samen met bewoners een buurtteam gestart wat nu in de volksmond het ‘spekkoekoverleg’ wordt genoemd. Daar kwam op tafel wat er speelde en inventariseerden we samen de kansen voor verduurzaming. Van daaruit zijn steeds meer activiteiten opgezet, zoals een duurzaamheidsquiz, regentonnenactie en inductiekoken. De groeiende betrokkenheid heeft weer geleid tot het verduurzamen van het lokale buurthuis Trefpunt Laakhage als voorbeeld gebouw. Na het plaatsen van een warmteplafond, zijn er nu zonnepanelen geïnstalleerd voor het energieverbruik van het buurthuis zelf, en ook voor de energiecoöperatie waar buurtbewoners middels het Op Rozen Model mede-eigenaar van konden worden. Zo wordt het voor bewoners zonder dak en met weinig geld toch mogelijk om mee te profiteren van de opbrengsten van zonnepanelen. Zij krijgen met een eenmalige investering van €25, 15 jaar lang jaarlijks €25 als rendement op de opbrengst van de energie.
Burgerparticipatie als versneller
Voor Molenwijk geldt de ambitie om volledig van het gas af te gaan. De teams van Duurzaam Den Haag en Energierijk Molenwijk hebben dus nog een weg te gaan. Draagvlak creëren en de collectiviteit vergroten is daarbij nog steeds belangrijk. Andere focuswijken zijn Omgeving Koningsplein, Laak centraal, Spoorwijk en Moerwijk. “In het kader van mijn eerdere punt over het naast burgers staan, en de vervlochtenheid van de SDG’s, wil ik graag het project ‘Schimmel Schoon Genoeg’ noemen.” Zegt Joris. “Ik noem dit omdat we merkten dat vocht en schimmel in deze wijk een groot probleem is dat bij veel mensen speelt. Mensen zijn niet zo gauw bereid om in isolatie, zonnepanelen of een warmtepomp te investeren als al hun aandacht wordt opgeëist door het bestrijden van de schimmel. Schimmel tast hun gezondheid direct aan en is dus veel urgenter. Daarom hebben wij ondersteuning geboden bij het opzetten van project ‘Schimmel Schoon Genoeg’. Hoewel schimmel buiten onze focus valt, plaveit dit project de weg voor ons om met bewoners aan verduurzaming te werken.” Vervolgt hij.
De aanpak in wijken als Molenwijk en Moerwijk ziet Joris als een goed voorbeeld waar burgers actief mee denken en plannen maken. Én waar dat draagvlak ervoor zorgt dat steeds meer versnelling mogelijk wordt in de verduurzaming van de wijk. “Het is echt ontzettend krachtig wat er gebeurt als je burgers aan het stuur zet. Ze blijken samen ontzettend veel kennis en waardevolle netwerken te hebben. Het is zo zonde dat dat zo weinig wordt benut.” Zegt Joris. Nederland staat voor een geweldige transitieopgave, met talrijke wijken zoals Molenwijk moeten verduurzamen. De opgedane ervaring in dit voorbeeld kan erg waardevol zijn voor projecten in andere wijken en steden.
De rol van de overheid
Joris ziet ook uitdagingen in de uitvoering van de energietransitie: “Waar we tegenaan lopen is dat overheden steeds meer volgens systemen zijn gaan werken. Los van de goede intenties en ambities van individuele ambtenaren merken we dat bottom-up initiatieven vaak niet aansluiten op die systeemwereld. Terwijl ondersteuning door de gemeente wel noodzakelijk is om de initiatieven tot wasdom te brengen. Om de omslag naar een duurzame stad echt op tijd voor elkaar te krijgen, zou de gemeente vaker uit de ivoren toren moeten komen en kijken wat er allemaal al gebeurt in deze prachtige groene stad!”